Kennisinfrastructuur in de langdurige zorg

Kennisinfrastructuur ondersteunt passende zorg

Een optimale kennisinfrastructuur ondersteunt de beweging naar passende zorg. Kennis uitwisselen kan bijvoorbeeld over hoe zorg het beste wordt geleverd, over welke wensen en behoeften cliënten hebben en wat zorgprofessionals nodig hebben om hun werk goed en met plezier te kunnen doen. En hoe aankomende zorgverleners goed worden voorbereid op het werken in de praktijk. Door van elkaar te leren ontstaat er meer passende langdurige zorg.

Het Zorginstituut heeft verschillende activiteiten uitgevoerd rondom het ontwikkelen van de Kennisinfrastructuur in de langdurige zorg. Deze worden in de volgende paragrafen omschreven.

Visie op verantwoordelijkheid voor een goede kennisinfrastructuur

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft in maart 2023 de Tweede Kamer nader geïnformeerd over het belang van een optimale kennisinfrastructuur voor passende langdurige zorg. Dit was vanwege het advies ‘Kennisinfrastructuur Langdurige Zorg’ dat door het Zorginstituut in juni 2022 heeft uitgebracht. 

In vervolg daarop heeft het ministerie van VWS het Zorginstituut verzocht om met het Trimbos-instituut, Vilans en ZonMw een gezamenlijk voorstel te doen over de inrichting van de nodige bestuurlijke verantwoordelijkheden in de kennisinfrastructuur. Dat is in juli 2024 als visiedocument aangeboden aan VWS.

Samenwerken aan implementatie

Het visiedocument biedt een goede kijk hoe wij als samenwerkende partners de kennisuitwisseling kunnen verbeteren. Door op een goede transparante manier samen te werken willen we ook andere partijen uit het langdurige zorg-netwerk aan onze ambities verbinden. Dit doen we door goede afspraken en afstemming. 

In deze samenwerking staan 5 ambities centraal: 

1. We ontwikkelen en benutten effectieve en toepasbare kennis en stimuleren anderen om dat ook te doen. 
2. We maken gebruik van data voor ‘leren en verbeteren’ en stimuleren anderen dat ook te doen. 
3. Wij leggen de focus op ‘wat werkt’ voor cliënten en zorgprofessionals en betrekken hen bij alle fases in de kenniscyclus. 
4. Wij werken domein- en sectoroverstijgend samen en stimuleren anderen om vaker over de eigen grenzen te kijken. 
5. We willen leren wat werkt in de kennisinfrastructuur en dit inzichtelijk maken. Ook door naar onszelf te kijken en een ‘lerende benadering’ centraal te stellen.

Alliantie ‘Kennisinfrastructuur Langdurige Zorg’

In de zomer van 2024 hebben de bestuurders van het Zorginstituut, het Trimbos-instituut, Vilans en ZonMw een intentieovereenkomst getekend om de samenwerking op dit thema te intensiveren. Deze ‘Alliantie Kennisinfrastructuur Langdurige Zorg’ heeft vervolgens een gezamenlijk werkprogramma 2024-2025 opgesteld met deze ambities als basis. Andere partijen zijn welkom zich hierbij aan te sluiten.

Advies ‘Kennisinfrastructuur Langdurige Zorg’

In juni 2022 bracht het Zorginstituut aan de minister voor Langdurige Zorg en Sport een advies uit om de kennisuitwisseling verder te optimaliseren. En te zorgen dat partijen hieraan blijven werken en voortbouwen op geboekte resultaten. Een monitor kan die ontwikkelingen volgen en versterken. 

Lees het advies ‘Kennisinfrastructuur Langdurige Zorg’ (juni 2022).

Lerende monitor

Het Zorginstituut werkt op verzoek van de minister ook aan een ‘lerende monitor’. Dat doen we samen met partijen. De lerende monitor is bedoeld om aan alle betrokken partijen uit zorg, onderwijs, wetenschap en patiënten en cliënten te laten zien welke stappen worden gezet om een optimale kennisinfrastructuur te bereiken. Dat gebeurt op onconventionele wijze. Dat wil zeggen niet per se cijfermatig. Ook door bijvoorbeeld visualisering, participatief actie-onderzoek en data-analyses tonen we mooie voorbeelden uit de praktijk die opschaling verdienen met het oog op verbeterde implementatie en passende zorg. Tijdens het ‘Zoek het uit!’ congres van 7 oktober 2024 zijn er workshops gegeven die beschouwd kunnen worden als uitkomsten voor de monitor. 

Langdurige zorg

Onder de langdurige zorg valt de gehandicaptenzorg, de ouderenzorg en de langdurige geestelijke gezondheidszorg. De langdurige zorg is een grote, diverse sector waar veel professionals werken. Veel mensen maken hun leven lang gebruik van deze zorg. Zorg gaat hier vaak niet over behandelen en genezen, maar over zorgen dat mensen kunnen blijven doen wat ze willen doen, over het tegengaan van verslechtering en ondersteuning bij dagelijkse handelingen. Kortom, een zo goed mogelijke kwaliteit van leven organiseren, waarbij ook het afscheid nemen van het leven hoort. Specifieke vragen zoals de uitstroom van medewerkers, wachtlijsten, kostenstijging en zorg-op-maat spelen verder een belangrijke rol. De afgelopen jaren zijn er veel initiatieven geweest om beleid en zorg te verbeteren. De principes van passende zorg gelden tenslotte ook voor de langdurige zorg.

Voor informatie

Angelie van der Aalst
E-mail: aaalst@zinl.nl

Hans C. Ossebaard
E-mail: hossebaard@zinl.nl

Betrokken partijen

Veel organisaties en instellingen zijn vanuit hun eigen missie betrokken bij het optimaliseren van de kennisinfrastructuur in de langdurige zorg. Voor dit onderzoek wordt samengewerkt met onder meer: 

• Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg (SKILZ) 
• Landelijke kennisorganisatie voor de langdurende zorg Vilans
• Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso)
• Branchevereniging Actiz
• Beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden (V&VN) en het hieraan verbonden kennisinstituut
• Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN)
• Netwerk voor mensen met een beperking of chronische ziekte Ieder(in)
• Samenwerkende academische netwerken ouderenzorg (SANO) 
• Associatie Academische Werkplaatsen Verstandelijke Beperking (AAW) 
• Alliantie kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg (Akwa GGZ)

En verder met andere cliëntenorganisaties, onderwijsorganisaties, academische netwerken, expertisecentra, overheidsorganisaties (waaronder de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)).