Onderzoeksrapport: Zorginnovatieverhalen - een verkenning van 4 innovatievoorbeelden in de zorg

U kunt dit rapport ook bekijken in een interactieve weergave: 

KPMG Zorginnovatieverhalen.

4 case studies over zorginnovatie

Het innovatielandschap in de zorg is divers, en het pad dat elke zorginnovatie doorloopt om bij de patiënt of gebruiker te komen ook. Innovatie is nodig om de zorg in Nederland toegankelijk en van hoge kwaliteit te houden. Hierbij moeten we ook nadenken over hoe de zorg nu en in de toekomst toegankelijk en betaalbaar blijft voor alle Nederlanders. 

In deze systematische verkenning zijn 4 innovaties als case studies uitgediept: 

• MR-Linac, radiotherapie met behulp van lineaire versneller; 
• SkinVision, een AI-gebaseerde app voor voorspellen van huidafwijkingen; 
• Intra-arteriële trombectomie, minimaal invasieve interventie bij beroerte; 
• Flash glucose monitoring, een hulpmiddel voor glucose monitoring voor patiënten met diabetes. 

Op basis van documentstudie, diepgaande interviews en focusgroepen reflecteren we op de perspectieven, belangen en verwachtingen van verschillende stakeholders. Dit zijn onder andere technologieontwikkelaars, patiënten en patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, onderzoekers en beleidsmakers. Er zijn 3 fases van het innovatieproces onderzocht: productontwikkeling, marktintrede en ingebruikname. Daarnaast zijn concrete lessen getrokken uit een overkoepelende analyse om zorgvuldige introductie, toepassing en opschaling van innovaties te stimuleren. 
 

Uitdagingen bij de introductie van innovaties

In dit onderzoek komt een aantal uitdagingen naar voren op het gebied van bewijsvoering, zorgvuldig gebruik en ethische aspecten bij de introductie van deze innovaties. 

De bewijsvoering kenmerkt zich door een dilemma tussen de wens voor snelle marktintrede in de zorg en voldoende bewijsvoering over meerwaarde. Daarnaast is onduidelijk hoe de meerwaarde valt te bepalen, welke uitkomstmaten gebruikt kunnen worden en waarmee die te vergelijken zijn, of voor welk doel. Voor zorgvuldig gebruik blijkt uit het onderzoek dat zelfs een goede bewijsvoering niet per definitie tot zorgvuldig gebruik leidt. Verschillende stakeholders geven aan dat meer coördinatie en sturing nodig zijn, onder meer op de aanschafbeslissingen, inkoop door verzekeraars, verwijzingspatronen en concentratie en spreiding, om ook ná de initiële bewijsvoeringsfase tot zorgvuldig gebruik te komen. Er speelt ook een aantal ethische kwesties rond de informatievoorziening, de toegankelijkheid tot deze innovaties en de invloed van de introductie van de innovaties op de besteding van schaarse zorgmiddelen. Innovaties worden soms op een te optimistische wijze gepresenteerd, waardoor informatievoorziening over onzekerheden bij de meerwaarde of de gevolgen van de onzekerheden bij een snelle opmars onderbelicht raakt.

Voorstellen voor landelijke aanpak zorginnovaties

De interviews en groepsdiscussies laten zien hoe we de uitdagingen kunnen aanpakken. In een landelijk dialoogkader kunnen diverse stakeholders gezamenlijk passende bewijsvoering bepalen en afspraken maken voor de introductie en opschaling van medische innovaties in onderzoeksverband, al dan niet in nationale of internationale samenwerkingsverbanden. Ook het zorgvuldig en ethisch verantwoord gebruik van innovaties vergt gezamenlijke actie van diverse stakeholders. Dit kan bij voorkeur gebeuren onder coördinatie van een landelijke instantie zoals het Zorginstituut. Hieruit volgt dan het gezamenlijk bepalen van randvoorwaarden voor spreiding en concentratie, voor toepassing op de juiste plek in het zorgproces, voor sturing op de uitkomst en voor duurzame financiering en doelmatig gebruik.