Signalement Passende langdurige zorg

Niet minder, maar anders en samen - reactie Zorginstituut op vragen over signalement (nov 2024)

De afgelopen weken ontvingen wij verschillende reacties op het ‘Signalement Passende langdurige zorg’. Dat waren positieve reacties én reacties van mensen die zich zorgen maken.
 
De bezorgde reacties zijn vooral van mensen die al jarenlang voor een naaste zorgen, dag in dag uit. Zij kunnen dit alleen volhouden met professionele ondersteuning. Deze mantelzorgers hebben het gevoel dat wij de nodige zorg en ondersteuning willen beperken. Maar dat is beslist niet de bedoeling van het signalement. Wij willen juist dat mensen de zorg en ondersteuning krijgen die is afgestemd op hún situatie. Zorg die bijdraagt aan de kwaliteit van hun bestaan.

Er zijn veel verschillende redenen waarom mensen zorg ontvangen uit de Wet langdurige zorg. Bij zorgvragen worden mensen geholpen met zorg. Maar er zijn ook mensen met welzijnsvragen. Bijvoorbeeld eenzaamheid. Dan is zorg niet de juiste oplossing, maar is iemand beter geholpen met een bezoekje van een buurtbewoner. Maar ook welzijnsvragen worden nu beantwoord met zorg. Daardoor blijft er minder zorg over voor mensen die zware Wlz-zorg nodig hebben. Wij willen er juist voor zorgen dat díé mensen zorg kunnen blijven ontvangen. Daarom hebben we dit signalement gemaakt.
 
De zorgvraag stijgt, maar het aantal mensen dat in de zorg werkt daalt. Daarom moeten we anders kijken naar zorg en de manier van organiseren. Mensen met welzijnsvragen zijn bijvoorbeeld beter te helpen met steun uit de buurt en het sociaal domein. Of met technologische oplossingen, zoals beeldbellen. We kunnen samen beter passende oplossingen bedenken door te praten, goed naar elkaar te luisteren en af te stemmen wat nodig is. In een samenleving waar we naar elkaar omkijken blijft de professionele zorg beschikbaar voor mensen en mantelzorgers die deze het hardst nodig hebben. Ons signalement is een oproep aan iedereen om solidair te zijn met de meest kwetsbaren.

Langdurige zorg als vangnet staat onder druk

Langdurige zorg is bestemd voor mensen die 24 uur per dag zorg in de nabijheid en permanent toezicht nodig hebben vanwege een lichamelijke of geestelijke beperking of chronische ziekte. Die zorg wordt betaald uit de Wet langdurige zorg (Wlz). Maar de Wlz als vangnet voor de meest kwetsbare mensen staat onder druk. De vergrijzing neemt toe, steeds meer mensen hebben langer zorg nodig én het aantal mensen met chronische zorgvragen stijgt. Daarnaast is er steeds minder personeel beschikbaar om zorg te verlenen.

Stelselwijziging nodig voor anders organiseren van formele en informele zorg

De Wet langdurige zorg in zijn huidige vorm belemmert het vinden van oplossingen buiten het domein van de zorg. Aanpassingen van het stelsel zijn nodig om de formele en informele zorg beter op elkaar te laten aansluiten en ruimte te geven aan het opbouwen van zorgzame gemeenschappen in steden en regio's. Mensen in zo’n gemeenschap zijn ‘samenredzaam’ en kunnen veel hulpvragen oppakken voordat professionele zorg nodig is.

Persoonlijke context centraal in samenredzame gemeenschappen

Het vertrekpunt is kijken naar wat iemand zelf kan en wil om een betekenisvol leven te leiden en deel uit te maken van de maatschappij. Het ideaalbeeld is een ‘ecosysteem’ van de persoon die zorg nodig heeft, diens directe omgeving en zorgprofessionals. Samen zoeken zij allereerst naar andersoortige oplossingen dan het inzetten van formele Wlz-zorg. Het doel is een samenredzame gemeenschap waarin mensen naar elkaar omkijken.

Huidige vorm Wlz kijkt niet naar mogelijkheden persoonlijk netwerk

Samenredzaamheid is het vermogen van mensen om zich zoveel mogelijk te redden met hulp van vrienden, buren, familie en vrijwilligers. Maar op dit moment is de wet leidend voor de organisatie van zorg en gericht op zelfredzaamheid. Het betrekken van de sociale context ontbreekt als onderdeel van de Wlz-indicatiestelling. Het CIZ kijkt alleen naar de hoeveelheid zorg die nodig is. Een indicatie voor de Wlz sluit zorg en ondersteuning uit andere domeinen uit. Dezelfde zorg kan dan niet meer worden betaald uit het basispakket (Zvw) of door de gemeente (Wmo). Om zorg persoonsgerichter te kunnen inzetten is het nodig om het zorgstelsel aan te passen.

Vervolgstappen

Het gedachtegoed van het signalement is niet nieuw. Het is een belangrijke aanvulling op al lopende initiatieven om passende langdurige zorg mogelijk te maken, zoals het ‘Generiek kompas - samen werken aan kwaliteit van bestaan’, het ‘Kwaliteitskompas gehandicaptenzorg 2023-2028’ en het ‘Kwaliteitskader woonzorg in de langdurige GGZ’. Het Zorginstituut wil er samen met partijen voor zorgen dat de oplossingsrichtingen aansluiten bij bestaande programma’s en initiatieven. Wij stellen een kwartiermaker aan die met partijen samen een plan van aanpak opstelt en zorgt voor draagvlak. In dat plan gaat de kwartiermaker oplossingsrichtingen concretiseren, expliciete acties formuleren en met partijen afspreken wie wanneer wat doet. Een eerste voortgangsrapportage aan betrokken partijen volgt in het voorjaar van 2025. Vervolgens rapporteren we iedere 6 maanden over de gezette stappen.

Pakketagenda

In het ‘Signalement Passende langdurige zorg’ gaan we in op de balans tussen formele en informele zorg, zodat de zorg voor de meest kwetsbare mensen ook in de toekomst toegankelijk en beschikbaar blijft. Het onderwerp ‘Formele en informele zorg’ stond op de pakketagenda passende zorg 2023-2025. Deze pakketagenda is opgesteld samen met vertegenwoordigers van zorgprofessionals, cliënten en zorgverzekeraars. Hierop staan onderwerpen die passende zorg moeten bevorderen en niet-passende zorg moeten tegengaan. De uitvoering van de pakketagenda wordt ook samen gedaan. Dit is afgesproken in het Integraal Zorgakkoord (IZA).

Lees meer over de pakketagenda passende zorg 2023-2025.