Passende zorg verbetertraject - Implanteerbare Cardioverter-Defibrillator (ICD) (implementatiefase)

Verbetersignalement ICD's

Het ‘Verbetersignalement Zinnige Zorg Implanteerbare Cardioverter-Defibrillator (ICD)’ bevat verbeterafspraken om de indicatiestelling bij ICD’s te verbeteren. Met name bij de groep patiënten met non-ischemische cardiomyopathie (NICM). Dit zijn patiënten bij wie de hartspier is beschadigd door een andere oorzaak dan zuurstofgebrek. De indicatiestelling zal daarnaast verbeterd worden bij patiënten waarbij een ICD wordt vervangen. Het verbetersignalement bevat ook afspraken om patiënten goed voor te lichten over de nadelige gevolgen van ICD’s. Zo kunnen mensen in overleg met hun arts de voor- en nadelen beter afwegen. En tot slot zijn er afspraken gemaakt om de kans op complicaties te verminderen.

Zinnige Zorg - Verbetersignalement Implanteerbare Cardioverter-Defibrillator (ICD)

Het Zorginstituut verwacht dat de verbeterafspraken na de definitieve vaststelling van het verbetersignalement in januari 2023 zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het Zorginstituut volgt dit door monitoring. De betrokken partijen hebben zich verbonden aan deze afspraken en de uitvoering ervan.

Aanleiding voor het Zinnige Zorg-traject ICD

Een implanteerbare cardioverter-defibrillator (ICD) wordt gegeven aan mensen met een verhoogd risico op plotse hartdood. De behandeling van hartaandoeningen is door innovatieve zorg sterk veranderd. Maar de richtlijnen van cardiologen voor het plaatsen van een ICD zijn verouderd en gebaseerd op studies van soms wel 20 jaar oud. Hierdoor krijgen patiënten mogelijk onnodig een ICD. Het plaatsen van een ICD heeft ook nadelen, zoals het optreden van (ernstige) complicaties, onterechte shocks en psychische belasting. In dit Zinnige Zorg-verdiepingstraject onderzoekt het Zorginstituut samen met betrokken partijen welke verbetermogelijkheden er zijn. Deze staan in het verbetersignalement ICD.

Patiëntengroep ICD

Een ICD is een inwendig medisch hulpmiddel dat het hartritme kan herstellen. Het apparaatje geeft elektrische schokken als het hart veel te snel klopt (tachycardie) of zelfs stilvalt. Een ICD wordt bij patiënten geplaatst als primaire of secundaire preventie van plotse hartdood. Bij primaire preventie gaat het om plaatsing van een ICD bij patiënten die nog nooit eerder een ernstige hartritmestoornis hebben gehad, maar hierop wel een verhoogd risico hebben. Dit zijn bijvoorbeeld mensen bij wie de hartspier na een hartaanval zodanig is beschadigd, dat de linkerkamer per hartslag minder bloed wegpompt. Of patiënten met een erfelijke aandoening. Bij secundaire preventie gaat het om patiënten die daadwerkelijk een levensbedreigende, aanhoudende ritmestoornis hebben gehad. Of die met succes zijn gereanimeerd na een plotselinge hartstilstand. Bij patiënten die een ICD ter secundaire preventie krijgen, is een ICD heel waardevol. Het is onzeker of een ICD toegevoegde waarde heeft voor alle patiënten die een ICD ter primaire preventie krijgen.

Wat gaan patiënten van de verbeteracties merken?

De betrokken partijen hebben 3 onderwerpen voor verbetering benoemd en hierover afspraken gemaakt met elkaar. De onderwerpen zijn:

• verbetering van de indicatiestelling voor het plaatsen en vervangen van een ICD; 
• beter informeren van patiënten over de risico's van een ICD; 
• vermindering van de kans op complicaties.

Het Zorginstituut verwacht een belangrijke impact op de kwaliteit van de zorg. Er zullen minder onnodige ICD’s worden geplaatst, waardoor minder mensen onnodig aan de risico’s van een ICD worden blootgesteld. Ook zullen patiënten beter worden geïnformeerd over de risico’s van een ICD. En zal de kans op complicaties kleiner zijn door hier rekening mee te houden bij de keuze van het type ICD.

Startbijeenkomst implementatiefase

In het voorjaar van 2023 organiseert het Zorginstituut een startbijeenkomst met de betrokken partijen. Tijdens deze bijeenkomst nemen we samen met deze partijen de gemaakte afspraken door. Ook stemmen we af hoe zij de verbeterafspraken gaan uitvoeren en welke acties hiervoor als eerste nodig zijn. Verder zullen we met de partijen nader benoemen wat van elke partij de rol is bij de verschillende acties. Ook bespreken we welke partij welke acties uitvoert.

Implementatie en monitoring

De uitvoering en implementatie van de verbeteracties is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de betrokken partijen in de zorg. Zij hebben afgesproken dit te gaan doen. Het Zorginstituut ondersteunt de implementatie waar nodig en op verzoek van partijen. Bijvoorbeeld door het organiseren van bijeenkomsten om partijen samen te brengen of door het ondersteunen van de communicatie over de afgesproken verbeteracties en de onderliggende analyse.

Het Zorginstituut zal de verbeteracties monitoren door jaarlijks met partijen over de voortgang te overleggen. Hierover brengen we een voortgangsrapportage uit aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Voortgangsrapportage over alle passende zorg verbetertrajecten:

Passende zorg verbetertrajecten - Voortgangsrapportage implementatiefase 2023
Passende zorg verbetertrajecten - Voortgangsrapportage implementatiefase 2024

Ten slotte heeft het Zorginstituut een rol als beheerder van het pakket van goede verzekerde zorg. Wanneer het nodig is, zal het Zorginstituut een duiding uitvoeren en een standpunt innemen.

Evaluatie

Ongeveer 3 jaar na publicatie van het ‘Verbetersignalement Zinnige Zorg Implanteerbare Cardioverter-Defibrillator (ICD)’ zal het Zorginstituut een evaluatierapport uitbrengen aan de minister. Dit zal gaan over de bereikte verbeteringen.

Van Zinnige Zorg naar Passende zorg verbetertrajecten

De activiteiten in deze verbetertrajecten zijn onderdeel van de inspanningen van het Zorginstituut Nederland om passende zorg te bevorderen. In het programma ‘Zinnige Zorg’ van Zorginstituut Nederland is de laatste jaren al veel voorwerk gedaan. De verbetersignalementen beschrijven concrete verbeterafspraken over effectieve en kwalitatief goede zorg, die op de juiste plek wordt geleverd en samen met de patiënt tot stand komt. Ook voor preventie is aandacht. Omdat het implementeren van verbeterafspraken leidt tot daadwerkelijke veranderingen die bijdragen aan passende zorg, verandert de naam van Zinnige Zorg naar ‘Passende zorg verbetertrajecten’.

Meer informatie

Contactpersoon: Anja Duursma (projectleider)
E-mail: ADuursma@zinl.nl
Telefoon: 06 - 22 63 98 82

Betrokken partijen

• Harteraad
• Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC)
• Nederlandse Vereniging voor Hart- en Vaatverpleegkundigen (NVHVV)
• Stichting ICD dragers Nederland (STIN)
• Zorgverzekeraars Nederland (ZN)