Nivel-rapport Mondzorg voor thuiswonende kwetsbare ouderen
Op verzoek van Zorginstituut Nederland heeft het Nivel onderzocht hoe de kwaliteit van en toegang tot de mondzorg voor thuiswonende kwetsbare ouderen kunnen worden verbeterd. Deze verkennende studie brengt de huidige situatie van mondgezondheid en mondzorg aan deze groep in kaart. Het rapport signaleert ook knelpunten en biedt oplossingsrichtingen. Daarnaast biedt het rapport inzichten om mondzorg een duidelijke, structurele plek te geven in integrale zorgprogramma’s voor kwetsbare ouderen thuis.
Urgentie
In Nederland zijn ruim 300.000 thuiswonende kwetsbare ouderen met een matige tot slechte mondgezondheid. Bij thuiswonende kwetsbare ouderen gaat het om ouderen waarbij sprake is van een opeenstapeling van lichamelijke, geestelijke en sociale problematiek. Bij deze thuiswonende kwetsbare ouderen is ook het gebit vaak in slechte staat. Een slechte mondgezondheid kan het risico op lichamelijke aandoeningen vergroten. Er zijn relaties aangetoond tussen een slechte mondgezondheid en verschillende chronische ziekten, zoals longaandoeningen, hart- en vaatziekten, diabetes en kanker. Ook gaan mondproblemen vaak samen met verminderde kwaliteit van leven, pijn, sociaal isolement, problemen met eten en drinken, ondervoeding en verminderde capaciteit tot het verrichten van dagelijkse activiteiten.
Knelpunten
Het belangrijkste knelpunt is een gebrek aan bewustzijn over het belang van een goede mondgezondheid bij deze groep thuiswonende kwetsbare ouderen. Niet-mondzorgverleners in de eerste lijn, bijvoorbeeld thuiszorgmedewerkers, zien niet altijd de noodzaak daarvan. Bij hen ontbreken de kennis en vaardigheden om risico’s voor de mondgezondheid te signaleren. Andersom hebben mondzorgverleners te weinig kennis en vaardigheden om kwetsbaarheid bij ouderen te herkennen en hiermee om te gaan. Bij sommige mondzorgverleners ontbreekt ook de motivatie om kwetsbare ouderen te behandelen, vanwege de ingewikkeldheid en te weinig financiële prikkels. Mondzorgverleners en niet-mondzorgverleners in de eerste lijn kennen elkaar niet. In de praktijk wordt er weinig samengewerkt en zijn ze daar ook niet automatisch toe bereid. Een duidelijke probleemeigenaar voor de mondgezondheid bij kwetsbare ouderen in de eerste lijn ontbreekt.
Oplossingsrichtingen
Dit rapport biedt een groot aantal oplossingsrichtingen om met deze knelpunten om te gaan. Bijvoorbeeld: maak aandacht voor de mondgezondheid standaard onderdeel van integrale zorg voor kwetsbare ouderen zoals beschreven in de handreiking 'Kwetsbare ouderen thuis'. Andere oplossingen liggen op het gebied van preventie, samenwerking, voorlichting, creëren van bewustzijn, persoonsgerichte zorg, ondersteuning van zelfzorg, en financiering en bekostiging. Het rapport bevat ook voorbeelden van best practices.