Kwaliteitsstandaard psychosociale zorg verbetert patiëntenzorg bij somatische ziekte
Een op de drie patiënten met een (chronische) somatische ziekte krijgt last van psychosociale problemen. Zorgverleners hebben hier niet altijd aandacht voor. Dat heeft verschillende redenen zoals onduidelijkheid over verantwoordelijkheid en financiering. Daarnaast leeft de misvatting dat psychosociale begeleiding en psychologische diagnostiek en behandeling veel tijd en geld kosten. Om ervoor te zorgen dat zorgverleners meer houvast hebben over wanneer, hoe en door wie psychosociale zorg geboden dient te worden, is de kwaliteitsstandaard ‘Psychosociale zorg bij somatische ziekte’ opgesteld. Zorginstituut Nederland heeft de kwaliteitsstandaard getoetst en op 14 november 2019 ingeschreven in het Openbaar Register.
De kwaliteitsstandaard is ontwikkeld door een groot aantal organisaties waaronder patiëntenverenigingen, zorgaanbieders en beroepsverenigingen in afstemming met Zorgverzekeraars Nederland, met ondersteuning van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
Standaard voor professionals in de 1e, 2e en 3e lijn
In de kwaliteitsstandaard is vastgelegd wat goede psychosociale zorg is en hoe die geleverd kan worden. De standaard biedt handvatten voor betere samenwerking tussen professionals in de 1e, 2e en 3e lijn (huisartsen, medisch- en verpleegkundig specialisten en GGZ-professionals) en is een houvast om inzichtelijk te kunnen maken wat het lokale en regionale aanbod aan psychosociale zorg is en wie waarvoor verantwoordelijk is. Daarnaast biedt de standaard informatie over de bekostiging. Zorgverzekeraars Nederland heeft ook meegekeken bij dit onderdeel.
Een op drie patiënten ervaart psychosociale problemen
Psychosociale problemen als gevolg van een (chronische) somatische ziekte komen vaak voor en manifesteren zich op verschillende momenten tijdens het ziekteproces en erna. Uit data van het NIVEL en het Trimbos-instituut blijkt dat een op de drie patiënten met een chronische ziekte psychosociale problemen ervaart. Dit kunnen bijvoorbeeld gevoelens van onzekerheid, angst, machteloosheid en depressie zijn. Vooral angst en depressie komen vaak voor bij mensen met een somatische ziekte.
Winst op veel vlakken
In de richtlijnen voor somatische aandoeningen die beroepsgroepen hanteren is weinig aandacht voor de psychosociale aspecten bij ernstige en chronische ziekte. Onduidelijkheid in verantwoordelijkheid en financiering zijn daar vaak mede debet aan. Daarnaast gaat men er in de regel vaak ten onrechte vanuit dat psychosociale begeleiding en psychologische diagnostiek en behandeling veel tijd en geld kosten. Terwijl wetenschappelijk onderzoek, dat voor de kwaliteitsstandaard is geraadpleegd, bewijst dat tijdig aandacht voor psychosociale problematiek zich in veelvoud terugbetaalt: in tijd, kosten, behandelresultaten en ook in patiënttevredenheid. Bij sommige aandoeningen, zoals oncologie en tinnitus, is hier al wel meer oog voor.
“De kwaliteitsstandaard is een belangrijke aanzet om alle betrokkenen ervan bewust te maken dat psychosociale en somatische zorg niet los van elkaar kunnen worden gezien”, aldus werkgroeplid Rudolf Ponds, klinisch neuropsycholoog, hoogleraar medische psychologie en hoofd afdeling Medische Psychologie bij het MUMC. “Hierdoor moeten zorgverleners zich beter in staat voelen om psychosociale aspecten aan de orde te stellen.”
Brede betrokkenheid
De kwaliteitsstandaard is op initiatief van het ministerie van VWS tot stand gekomen. De standaard is ontwikkeld door:
- Patiëntenfederatie Nederland (PFN)
- Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van Hoofd-Halsgebied (NVKNO)
- Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC)
- Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN)
- Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN, afdeling oncologie)
- Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW)
- Nederlands Instituut van Psychologen (NIP)
- Landelijke vereniging Medische Psychologie (LVMP) en
- Inloophuizen en Psycho-oncologische centra Samenwerking en Ondersteuning (IPSO)
En geautoriseerd door:
- Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC)
- Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van Hoofd-Halsgebied (NVKNO)
- Nederlandse Vereniging voor Gezondheidspsychologen (NVGzP)
- Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV)
- Nederlandse Internisten Vereniging (NIV)
- Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)
- Nederlandse Vereniging van Thoraxchirurgie (NVT)
- Nederlandse Orthopedie Vereniging (NOV)
- Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (NVR)
- Patiëntenfederatie Nederland (PFN)
- Nederlands Instituut van Psychologen (NIP)
- Landelijke vereniging Medische Psychologie (LVMP)
- Inloophuizen en Psycho-oncologische centra Samenwerking en Ondersteuning (IPSO)
- Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN)
- Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW) en
- Zorgverzekeraars Nederland (ZN)
De Vereniging voor specialisten ouderengeneeskunde (Verenso) en het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) gaven een verklaring van geen bezwaar af.
Voorloperprojecten
Gelijktijdig met de opdracht aan het Kennisinstituut om de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard te begeleiden, heeft het ministerie van VWS het thema ‘Psychosociale zorg bij ernstige somatische aandoeningen’ vastgesteld voor de Subsidieregeling Transparantie. Eind 2019 komen de resultaten beschikbaar van 17 landelijke voorloperprojecten die met subsidie van Zorginstituut Nederland psychosociale zorg integraal onderdeel hebben gemaakt van het zorgtraject. De resultaten van de projecten dienen als inspiratie en vliegwiel voor anderen.