Signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen
In dit signalement beschrijft Zorginstituut Nederland de knelpunten van de huidige zorgsituatie voor mensen met psychische problemen. Ook benoemen we de gewenste passende zorgsituatie en geven we adviezen en oplossingsrichtingen om daar te komen. Het signalement is geschreven na uitgebreid literatuuronderzoek en tientallen gesprekken met partijen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), eerstelijnszorg en het sociaal domein. Op 22 november 2023 is het signalement overhandigd aan Conny Helder, minister voor Langdurige Zorg en Sport, en aan Carsten Herstel, directeur-generaal Sociale Zekerheid en Integratie.
Kernboodschappen signalement
Als samenleving schieten we ernstig tekort bij de zorg aan mensen met complexe psychische problemen, waardoor zij veel te lang moeten wachten op noodzakelijke zorgverlening. Zoals onze samenleving, het sociaal domein en het zorgdomein nu zijn ingericht, hebben we onvoldoende capaciteit om iedereen te helpen. Om mensen met psychische problemen passend te helpen, moeten we inzetten op integrale zorg en ondersteuning vanuit naasten, steunpunten voor en door lotgenoten en ervaringsdeskundigen in de wijk, de huisarts of specialistische ggz-professionals. Er zijn al veel goede lokale en regionale praktijkvoorbeelden waar preventie, zorg en ondersteuning wél in samenhang worden georganiseerd. Maar door verschillende knelpunten blijft het bereik hiervan beperkt.
Het Zorginstituut ziet verschillende oplossingsrichtingen binnen én buiten de zorg, waaronder:
- Het voeren van een publiek debat over het belang van mentale gezondheid.
- Gemeenten en maatschappelijke organisaties moeten meer experimenteerruimte krijgen bij het opzetten van laagdrempelige steunpunten.
- Laat cliënten, naasten en ervaringsdeskundigen deel uitmaken van werkgroepen en overlegcircuits over de zorg en ondersteuning.
- Mensen met complexe psychische problemen moeten prioriteit krijgen in de regioplannen voor psychische zorg en ondersteuning.
- Overheidsinstanties moeten komen met financiële maatregelen die de samenwerking tussen de zorgsector en het sociaal domein aanjagen.
- Zorgaanbieders, beroepsgroepen en zorgverzekeraars moeten aan de slag met lerende netwerken om in kaart te brengen welke zorg de meeste waarde toevoegt aan het leven van mensen met psychische problemen.
Vervolgstappen: maatschappelijke agenda
In het Integraal Zorgakkoord (IZA) is de ggz aangewezen als speciaal aandachtsgebied. Het signalement is een oproep om met elkaar succesvol invulling te geven aan de gemaakte IZA-afspraken én meer. Het Zorginstituut gaat de voorgestelde oplossingsrichtingen agenderen bij betrokken partijen. Wij zullen een actieve rol vervullen bij het prioriteren van de voorgestelde oplossingsrichtingen en het maken van afspraken over de uitvoering.
Aanleiding voor dit signalement
Mensen met psychische problemen vormen als groep 1 van de grote onderwerpen in de gezondheidszorg. Een belangrijk knelpunt in de zorg en ondersteuning aan hen vormen de wachtlijsten. Deze zijn niet nieuw en er zijn in de afgelopen jaren al veel initiatieven in gang gezet om deze op te lossen. Desondanks staan er nog 84 duizend mensen op de wachtlijst. Van wie meer dan de helft langer dan 14 weken wacht. Een belangrijke doelstelling van het IZA is dat eind 2026 de gemiddelde wachttijd 5 weken bedraagt. Met het signalement wil het Zorginstituut deze IZA-doelstelling ondersteunen. Om een bijdrage te leveren aan een houdbaar, mensgericht en duurzaam zorgstelsel brengt het Zorginstituut een aantal signalementen passende zorg uit, gericht op verschillende doelgroepen.